Bij mistrza i wicemistrza, a beniaminkowie trzymają się nieźle
Czy w liczbach widać zasadę „bij mistrza”? Jak często beniaminek spada po roku gry w Ekstraklasie? I czy drugi sezon po awansie faktycznie jest ciężki dla beniaminka? Kto w ostatnich latach zanotował największy postęp, a kto zaliczył najgłębszy regres? Na te pytania odpowiedź dadzą tabele z ostatnich dziewięciu lat.
Ekstraklasa wróciła do 16 zespołów 10 lat temu, dlatego w zestawieniu „sezon-po-sezonie” znalazły się wyniki z ostatnich 9 sezonów, gdyż w tej grupie zdobycz punktowa może być porównywalna. Ponadto, w ostatnich dwóch sezonach, dla zachowania porównywalności wyników, brane pod uwagę są tylko mecze „zasadniczej” części sezonu, czyli pierwszych 30 kolejek.
Patrząc na całą ligę po wyłączeniu beniaminków liczba punktów w jednym sezonie zaledwie w jednej trzeciej „wyjaśnia” zdobycz punktową w kolejnym sezonie (wskaźnik R-kwadrat wynosi 0,33). Trudno zatem mówić o powtarzalności. Natomiast średnia zmiana punktowa ekstraklasowych drużyn z sezonu na sezon to minus 0,7, co daje złudne wrażenie powtarzalności na poziomie ligi jako agregatu.
53 kluby poprawiły się rok do roku, a najbardziej Wisła Kraków, która w sezonie 2007/08 zdobyła o 31 pkt. więcej niż rok wcześniej. 61 zespołów w kolejnym sezonie obniżyło loty, a największy regres zanotował Ruch Chorzów, który w sezonie 2012/13 zdobył o 24 pkt. mniej niż sezon wcześniej. Sześć klubów dwa sezony z rzędu zdobyło taką samą liczbę punktów. Dwukrotnie zdarzyło się to Koronie (2005/06-2006-07 i 2009/10-2010/11). Poza tym wynik powtórzył Ruch (2007/08-2008/09), Arka (2009/10-2010/11), GKS Bełchatów (2011/12-2012/13) i Jagiellonia (2008/09-2009/10). Co ciekawe, 37 pkt. w 2010 r. dało Koronie 6. miejsce, a rok później dopiero 13.
W badanym okresie Ekstraklasa „gościła” 23 beniaminków, którzy w pierwszym sezonie zdobywali średnio ok. 35 pkt. (Polonia Warszawa, po „awansie”, czyli zastąpieniu Groclinu, w tym zestawieniu liczona jest jako beniaminek). Z tej grupy po roku szczebel niżej wróciły 3 kluby, (czyli ok. 13 proc., mniej więcej co ósmy): Zagłębie Sosnowiec w 2007/08, ŁKS w 2011/12 i GKS Bełchatów w ostatnim sezonie. Dla porównania, co roku z Ekstraklasy spadają (albo powinny spaść) dwa kluby, czyli 12,5 proc., czyli co ósmy. Zatem można powiedzieć, że podgrupa beniaminków nie spisuje się gorzej pod tym względem w porównaniu z resztą ligi.
Czy beniaminek faktycznie ma trudniejszy drugi sezon? Dane w pewnym stopniu to potwierdzają. W drugim roku po awansie drużyny zdobywały średnio ok. 3 pkt. mniej niż w debiutanckim sezonie. Największy spadek formy w drugim sezonie po powrocie do Ekstraklasy zaliczyła Polonia Warszawa, w sezonie 2009/10 zdobywając 33 pkt. po zdobyciu 54 pkt. rok wcześniej. Jeśli wyłączyć „wątpliwego” beniaminka ze stolicy, to największy regres zaliczył Zawisza w poprzednim sezonie. Jeśli wynik Czarnych Koszul wypada z próby, wówczas średni regres beniaminka w drugim sezonie wynosi ok. 1,75 pkt., czyli tylko trochę więcej niż średnia dla całej ligi.
Z 19 beniaminków, którzy się utrzymali po pierwszym sezonie (dwudziestym jest Łęczna, dla której trwający sezon jest drugim po awansie, więc wypada z obliczeń), pięć klubów w drugim roku gry poprawiło zdobycz punktową, w największym stopniu, o 12 pkt., poprawiła się Pogoń Szczecin w 2013/14. W dwóch przypadkach zdobycz punktowa była taka sama, jak rok wcześniej. Trzy kluby wróciły szczebel niżej po dwóch latach gry na najwyższym poziomie: Widzew w 2008 r., Piast w 2010 r. i Zawisza w 2015 r.
Żaden z mistrzów nie poprawił swojej zdobyczy punktowej broniąc tytułu. Średnio zdobycz mistrza w kolejnym sezonie była o 10 pkt. niższa. Najmniej pogorszyła się Wisła Kraków w 2010 r. (2 pkt. mniej), a najbardziej Lech Poznań w 2010/11, gdy zdobył 20 pkt. mniej niż rok wcześniej. Początek obecnego sezonu wskazuje, że Kolejorz znów może zanotować spektakularny spadek liczby zdobytych punktów. W badanym okresie dwukrotnie mistrzowi udało się obronić tytuł, a trzykrotnie najlepsza drużyna ligi w kolejnym sezonie wypadała z pierwszej czwórki ligi.
Również drużyny z miejsc 2-4 w kolejnym sezonie obniżają swoje loty: ich zdobycz pogarsza się średnio o 5 pkt. Legia zajmując miejsce w czołówce dwukrotnie poprawiała się o ponad 10 pkt., podobnie jak Zagłębie Lubin w mistrzowskim sezonie. Z kolei Ruch, Bełchatów i Polonia Warszawa po zajęciu miejsca w pierwszej czwórce kolejny sezon kończyły mając ponad 20 pkt. mniej niż udanym sezonie. W tej grupie szczególnie słabo radzą sobie wicemistrzowie, którzy obniżają loty średnio o 9 pkt. Z tych liczb wynika, że w lidze obowiązuje nie tylko hasło „bij mistrza”, ale i „wicemistrza”. Z kolei największy postęp notują średnio zespoły, które w sezonie zerowym zajęły miejsca 10., 8. i 12.
Legenda:
Liczba po nazwie klubu to rok zakończenia pierwszego z dwóch sezonów, czyli np. Wisła Kraków 7 oznacza, że na osi poziomej jest jej zdobycz punktowa z sezonu 2006/07, a na poziomowej z sezonu 2007/08.
Kolory (klasy) oznaczają kolejno: czerwony to mistrz w pierwszym sezonie (klasa 4), żółty to drużyna, która w sezonie zerowym zajęła miejsce 2-4 (klasa 3), niebieskie (klasa 1) to drużyny, które w sezonie zerowym były beniaminkami, a kolor zielony (klasa 2) to cała reszta.
~fid